Gleby inicjalna skalista

Gleby inicjalne oraz gleby słabo ukształtowane reprezentują początkową fazę formowania profilu glebowego. Są to gleby stale niszczone ("odmładzane") przez procesy erozyjne i w Górach Stołowych występują tylko na niewielkich i izolowanych powierzchniach w obrębie wychodni skalnych oraz w wyższych partiach urwistych stoków. Gleby te na ogół występują w kompleksach z glebami lepiej ukształtowanymi i o większej miąższości, dlatego trudno jest oszacować ich udział w pokrywie glebowej PNGS. Gleby inicjalne bezwzględnie dominują na powierzchni około 9 ha, co stanowi zaledwie 0,14% obszaru PNGS. Z kolei dominacja gleb słabo ukształtowanych (rankerów), ale w kompleksach z glebami bielicowymi lub brunatnymi, została wykartowana na ok. 244 hektarach, to jest 3,85% obszaru PNGS.

Gleby inicjalne oraz rankery wytworzone z granitoidów o budowie profilu O-AC-R i O-A-BC-R występują na wschodnich stokach Kruczej Kopy i na izolowanych małych powierzchniach w innych częściach masywu granitowego. Buduje je kwaśna zwietrzelina o uziarnieniu piasku gliniastego, bardzo silnie szkieletowa ("kaszowata"), o miąższości od 10 do 50 cm. Rankery "granitowe" o głębokości profilu ponad 20 cm zawsze wykazują cechy zbrunatnienia (SQbr).

Gleby inicjalne i słabo ukształtowane (rankery) z górnokredowych piaskowców występują w strefach krawędziowych i w labiryntach Szczelińca Małego i Wielkiego, Błędnych Skał, Skalniaka, Narożnika, progu Batorowa i Radkowa, Dziczego Grzbietu oraz Białych Skał.

Gleby inicjalne mają luźną zwietrzelinę o miąższości kilku centymetrów na podłożu skalnym, na ogół silnie próchniczną. W szczelinach i załomach skalnych występują gleby o szkieletowości ponad 60% (nieraz nawet >90%) i miąższości najczęściej 30-40 cm, ale sięgającej 100 i więcej centymetrów. Gleby te posiadają uziarnienie (w częściach ziemistych) piasków luźnych lub słabogliniastych, odczyn kwaśny i silnie kwaśny, szczególnie w warstwie powierzchniowej (pHKCl 2.8-3.0 w poziomie AE). Rankery wytworzone ze skał piaskowcowych z reguły mają cechy zbielicowania (SQbi). Występują najczęściej w kompleksach z glebami bielicowymi tworzącymi się w szczelinach między blokami piaskowca. Cechą charakterystyczną tych gleb jest obecność grubej warstwy materii organicznej (nawet ponad 20 cm), słabo rozłożonej, często storfiałej lub zmurszałej. Gleby takie należą do bielic (LBt) lub stagnobielic (LBog), ale niekiedy spełniają kryteria gleb organicznych ściółkowych (OSt).

W międzynarodowej klasyfikacji gleb FAO-WRB (IUSS 2006) gleby inicjalne skaliste zaliczane są do leptosoli, najczęściej do Lithic Leptosols. Silnie szkieletowe, płytkie rankery odpowiadają Haplic (lub) Hyperskeletic Leptosols. Rankery brunatne przeważnie spełniają kryteria dla Cambic Leptosols, a rankery bielicowane - wymagania dla Leptic Podzols. Ściółkowe gleby organiczne w szczelinach między głazami zaliczane są do Hyperskeletic Histosols.

* Miąższość poziomu [cm], Corg. [%], Substancja organiczna [%], N całk. [%], Hh (H+ i Al3+) [cmol (+) kg-1],
S [cmol (+) kg-1], T [cmol (+) kg-1], V [%]